Mới đây, trong một giải thưởng thường niên với mục đích vinh danh những nhân vật, sự kiện được giới trẻ yêu thích trong năm trước đó, từ “cà khịa” được bình chọn là “từ lóng của năm” khiến dân mạng ngỡ ngàng vì dường như đây không phải định nghĩa đúng theo như từ điển Tiếng Việt.
Sau khi giải thưởng nói trên được công bố, cộng đồng mạng nhanh chóng nhìn ra có chỗ “sai sai”. Một bạn nữ có ý kiến:
“Cà khịa” hình như đâu phải từ lóng đâu nhỉ? Hay định nghĩa từ lóng của tôi bị sai?
Một vài người dùng Facebook có ý kiến khá gay gắt, cho rằng ban tổ chức lễ trao giải nói trên không có kiến thức về từ vựng và khái niệm từ loại, đồng thời họ nhanh chóng chỉ ra từ “cà khịa” là một động từ mà học sinh được làm quen từ cấp tiểu học, cụ thể là ở sách giáo khoa Ngữ Văn 6 tập 2, bài Bài Học Đường Đời Đầu Tiên (đoạn trích từ tác phẩm nổi tiếng Dế Mèn Phiêu Lưu Ký của nhà văn Tô Hoài).
Theo ban tổ chức lễ trao giải thưởng nọ, động từ “cà khịa” được định nghĩa là:
Hành động khẩu nghiệp, mỉa mai một cách tế nhị và thanh lịch, mang lại sự sung sướng cho bản thân và niềm vui cho mọi người.
Trong khi đó, sách giáo khoa Ngữ Văn 6 tập 2 định nghĩa “cà khịa”:
Cố ý gây chuyện để cãi nhau, đánh nhau dù không có lí do gì đáng kể.
Theo đó, chúng ta không xác minh được ban tổ chức, ban giám khảo lễ trao giải thưởng nói trên đã lấy định nghĩa từ “cà khịa” từ đâu và nó hoàn toàn khác với những gì mà các từ điển uy tín ghi nhận về động từ vốn đơn giản và chỉ có một tầng nghĩa này.
Theo những tư liệu tham khảo từ từ điển tiếng Việt Hồ Ngọc Đức (Đại học Leipzig, Đức, thì “cà khịa” có nghĩa là:
(Động Từ) 1. Cố ý gây sự để cãi vã, đánh đấm nhau: Chỉ tại nó cà khịa mà nên chuyện tính hay cà khịa. 2. Xen vào chuyện riêng người khác: Chớ có cà khịa vô chuyện riêng của người ta.
Theo từ điển online HVDIC của Thi Viện, dựa trên Từ điển Tiếng Việt của Phó Giáo Sư Hồ Lê thì chúng ta có chữ “khịa” trong “cà khịa” được viết dưới dạng chữ Nôm:
Từ điển bảo tồn chữ Nôm của tổ chức Nôm Preservation Foundation (Hội bảo tồn di sản chữ Nôm Việt Nam) thì chúng ta có cả hai từ “cà” và “khịa” với hai ký tự chữ Nôm khác nhau, với cả định nghĩa tương đương bằng Anh ngữ là “to pick a quarrel with“:
Nhưng vậy, động từ “cà khịa” đã được sử dụng phổ biến từ rất lâu từ trước thế kỷ 15 – thế kỷ 17 cho đến nay và đã được nghiên cứu cho vào các pho từ điển tiếng Việt, từ điển chữ Nôm. Điều này lý giải cho việc từ “cà khịa” được những tác giả văn học nổi tiếng như Tô Hoài sử dụng trong một tác phẩm kinh điển dành cho thiếu nhi như Dế Mèn Phiêu Lưu Ký là rất bình thường.
Theo thời gian, nghĩa của từ cà khịa không thay đổi và hiện nay dân mạng vẫn sử dụng nó với nghĩa khá tương đồng với định nghĩa từ trước đến nay, có khác chăng là thay đổi ở sắc thái từ và thái độ của người dùng (chủ yếu là giới trẻ) trong thời gian gần đây, khi từ “cà khịa” xuất hiện nhiều hơn trên mạng xã hội.
Ngoài Dế Mèn Phiêu Lưu Ký, “cà khịa” còn được bắt gặp trong nhiều tác phẩm văn học khác, ví dụ Ngày Tết Về Thăm Quê của tác giả nổi tiếng như Nguyễn Khải (đoạt giải thưởng Hồ Chí Minh) và Còn Chút Gì Để Nhớ của Nguyễn Nhật Ánh (ảnh trên).
Lại nói đến từ lóng, tiếng lóng (tiếng Anh là slang) được định nghĩa là: hình thức phương ngữ xã hội không chính thức của một ngôn ngữ, thường được sử dụng trong giao tiếp thường ngày, bởi một nhóm người.
Từ lóng, tiếng lóng ban đầu xuất hiện nhằm mục đích che giấu ý nghĩa diễn đạt theo quy ước chỉ những người nhất định mới hiểu. Từ lóng/tiếng lóng thường không mang ý nghĩa trực tiếp, nghĩa đen của từ phát ra mà mang ý nghĩa tượng trưng, nghĩa bóng. Ví dụ như gần đây giới trẻ hay dũng những từ lóng như gấu (chỉ người yêu), thả thính (vốn là một thuật ngữ của môn câu cá, hiện tại có nghĩa là cố tình lôi cuốn quyến rũ một người vì mục đích nào đó), xõa hoặc quẩy (chỉ hoạt động vui chơi thoải mái, bất chấp, không bị kềm nén)…
Như vậy, cộng đồng mạng có cơ sở khi đặt câu hỏi rằng, liệu ban giám khảo hoặc ban tổ chức lễ trao giải thường niên được nhắc đến trong bài đã dựa trên cơ sở nào để đặt ra định nghĩa mới cũng như ?
