Thuật ngữ “nguyên mẫu” có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại xuất phát từ từ gốc là archein, có nghĩa là “nguyên bản hoặc cũ”; và typos, có nghĩa là “mẫu, mô hình hoặc loại”. Từ mới ta nhận được sẽ là “nguyên mẫu gốc” nhằm chỉ các đối tượng hoặc khái niệm tương tự khác có nguồn gốc, sao chép, mô hình hóa hoặc mô phỏng.
Nhà tâm lý học Carl Gustav Jung đã sử dụng khái niệm nguyên mẫu trong lý thuyết về tâm lý con người. Theo quan điểm của ông, các hình mẫu nhân vật phổ biến trong nhận thức của những cộng đồng người trên toàn thế giới. Nguyên mẫu được coi là đại diện cho motif hóa trải nghiệm cá nhân trong suốt chiều dài lịch sử phát triển, hơn nữa, nó thể hiện cả cảm xúc sâu thẳm nhất của con người.
Mặc dù xuất hiện nhiều nguyên mẫu khác nhau, Jung đã xác định mười hai loại chính tượng trưng cho động lực cơ bản của con người. Mỗi nguyên mẫu đều có các giá trị, ý nghĩa và đặc điểm tính cách riêng biệt. Ngoài ra, mười hai nguyên mẫu trên được chia vào ba nhóm, cụ thể là Cái tôi, Linh hồn và Bản ngã. Cả ba nhóm trên đều có những động lực chung, ví dụ như với những nguyên mẫu nằm trong nhóm Cái tôi đều mong muốn được thể hiện cá nhân của mình.
Hầu hết tất cả mọi người đều có nhiều hơn một nguyên mẫu trong mình, nhưng sẽ luôn có một nguyên mẫu là nổi trội nhất. Nếu xác định được các nguyên mẫu trong chính bản thân và những người thân yêu khác, như bạn bè và đồng nghiệp, bạn sẽ có được cái nhìn sâu sắc về hành vi và động lực của những cá nhân.
Nhóm Cái tôi
1. Người vô can
2. Trẻ mồ côi/ Người bình thường
3. Anh hùng
4. Bảo mẫu
Nhóm Linh hồn
5. Nhà thám hiểm
6. Kẻ nổi loạn
7. Người tình
8. Đấng Tạo hóa
Nhóm Bản ngã
9. Thằng hề
10. Hiền nhân
11. Ảo thuật gia
12. Nhà cầm quyền
Bốn định hướng chính
Bên cạnh cách chia nguyên mẫu theo nhóm, người ta cũng có thể phân loại theo bốn định hướng, trong đó sẽ có 4 nguyên mẫu được cho là cùng định hướng. Định hướng được coi là động cơ thúc đẩy hành vi chung của cả ba nguyên mẫu, bao gồm: thỏa mãn cái tôi, tự do, xã hội và trật tự.
Chẳng hạn, Người bảo mẫu luôn muốn chăm sóc cho người khác, trong khi đó, động cơ cho hành vi của các anh hùng là chứng tỏ giá trị bản thân thông qua hành động anh hùng của mình. Hiểu các nhóm sẽ giúp hiểu được các động lực thúc đẩy và tự nhận thức của từng loại nói chung và từng cá nhân nói riêng.
